Onyedınşı, onsegızınşı ömürler nogay halktıng tarihınde ende ayavsız em katı şaklar. Takka talasıp, bırıbırıne kavgalarman şapkınlık etıp turgan nogay mırzalar nogay halktın baktısıng onmaysız yagına urdular. Ene sol yıllarda nogay halktın sanı ayavsız kemeyıp basladı. Onsegızınşı ömürdung sekseninsi yıllarında yettı yüz ming nogay Turkiye ge köştü.

 

Sosı yıllarda Turkiye ga köşiyek bolıp dört yıllık yazıvlardan song Osmanlı Padişahından ferman algan nogaylardın artınnan aytılgan yatlav tömende yazılgan.

 

Ol zamanda kafkasya nogayları Osmanlıga temsılde Istanbul dep aytkan, Turkıye ga kelgen nogaylarda russiaga moskov dep aytadı eken.

Bırı kettı urum ga,

Bırı kettı kırım ga,

Batır el dıng balası

Bızde ketıp baramız

Biyik tavdıng kırına

 

 

Aylana akkan ak koban

Ayrım ayrım keng togay

Kayda ketıp yoyıldı

Yagasına yayılıp kongan köp nogay

Koban boyu kök ağaş

Ağaş bası burlendı

Töh ay nege ettı

Yaman yalgan dunya basımızda turlendı

Kapıstaman badrajan kara suvda kaynasa

Üyrenmegen yaslar dep bızım nogay ullardı

Patışa tutup kıynasa

Ol zaman da ne etermız?

Eğer patışa yol berse

Istanbulga ketermız

Ketsek ne zat etermız

Aylak terıs etermız

Ketkenımız ne taptı?

Mıng uş yuz otuz sanede

Ya hayırga ya şerge dep

Istanbulga halk köştü

Köştü bolsa ne taptı?

Alpıska kelgen karalar

Emşekteğı balalar

Beren kalgır turk yerinde

Yayav yurup suv tappay

Akırında kum taptı

Kayırga dep el köştü

Kayır kaydan tabılsın

Kayır suvga ketken song

El suklangan ak kobandı kaldırıp

Yer yartısı kara dengız kak yarıp

Köp nogayım turk yerıne yetken song

Yayılıp kırda yaşagan

Kımızıman koy yılığın aşagan

Ellerden el ötüp maktalgan

Aytuvlı nogay yurdu tas boldu

Kıl yalavlı kalmık bızge kas boldı

Esap etıp karasang köp saneler avustu

Köbsıngen iyt mırzalar erisıp

Alem maytak, köp nogay, kalım nogay

Avur yurttu tavüstü

Edıl Yayık ekı suv

Bır sanede yayıkkada sıymadık

Yerı yennet suvu serbet

Keşınmege kütınmege kolaylı

Erıkken kun dombaylı

El suklangan ak kobandıng toppa tolu nogaylı

Yeryüzününg körkü dep

Ağaşay bar karagan

Şorkragı şor şor etıp ağagan

Kıyıvlu yağa koban bar

Kobanda ayrı kuyruk saban bar

Kobanda taram taram toğay bar

Toğay tolu nogay bar

Bu ne degen koban tolu el edık

Ne şık yaşay turu edık

Yarlıkban yalgızlık bızge yos boldu

Kalım şerkeş köp nogay

Teng yaşagan tolu koban bos boldu

Azgana kalgan nogayga

Ak kobandan ayırmay

Mavlemız bırge köştü

Savdat alsa bızden

Orıstın ötpeğı azık bolar tınglangız

Mınnan arı bız ketsek karıp kasar nogayga yazık bolar anglangız.

Kettı yıllar.

Tömen akkan ak kobanday aktarılıp.

Ane Edıldey bolup bayıp

Yarık yayıktay yayılıp

Tavlar, taslar, keng şöller,

Döngül döngül kök köller

Dört yagası kıyıvlu Derya dengız,

Alem maytag alem kıyavlı

Altın orda elım edıng

Yok boldıng Som yureklı batır edım

Art boldum Argımaktı saylap mıngen

Aruvlerdı sernep algan

Yilik maydı mol yegen

Kımızdı baldı sımırgen

Yıgıtlerını ördögen

Yıravlarını sıylagan

Han biylerın saylap bılgen

Halk edık Endı bugun azaydık

Kollarımız ab argın bolduk

Yavlıkban bızıktı

Söngen yurttan angladık

Kemsılıkben zorlukka,

Harp bolganda teng bolduk

Endı bızdı korlamaga şalışkanlar

Az şıkpaz Iyerşeng kırgen ordaga

Tüz kabardı eş aytpaz

Bırevlerı kedem der

Bırevlerı bebem der

Özgelerı yangıp turgan

Asılından adasgan

Yetım ösgen balaga

Şıbjıy sogan salganday

Aguv berıp kusturur.

Adet yoldu mıttırır.

Buzgın salıp araga

Halkımızdı yılatar.

Eh nogayım nogayım

Yanım süygen aziz kalkım

Teren tamır emensın

Nuh ayelden kelesın

Sav dunyaga urluk taslap

Kop mılletke dem tamlap

Yangı yurtlar baylaysın

Kart bolsan da yaşaysın

Negedeseng niyetıng

Köz yaştan da tazadı

Negedesen yuregın

Karakustun koynunda

Şahit bolup uşadi

 

 

Onyedinci, onsekizinci asırlar nogay halkının tarihinde en çaresiz ve zor donemler olmuştur. Taht için, birbirlerine iç çekişmelerle saldırmaya devam eden mirzalar nogay halkının geleceğini zayıf taraflarından vurmuştur. İşte o yıllarda nogay halkın sayısı çaresizce azalmaya başladı. Onyedinci asrın sekseninci yıllarında yediyüzbin nogay Türkiye'ye göç etti.

 

O yıllarda Türkiye'ye göç etmek için dört yıl suren yazışmalardan sonra Osmanlı Padişahından ferman alan nogayların ardından söylenen şiir aşağıda yazılmıştır.

 

O zamanlarda Kafkasya nogayları Osmanlıya temsilen İstanbul derlerdi. Türkiye'ye gelen nogaylar da Rusya'ya Moskova derlerdi.

Biri gitti Kırım'a,

Biri gitti Rumeli'ne

Kahraman yurdun evladı

Bizde gidiyoruz Yüce dağların kırına

 

 

 

Döne döne akan ak Koban

Ayrı ayrı geniş doga

Nereye gidip kayboldu

Kıyısında yayılıp yerleşmiş çok nogay

Koban boyu yeşil ağaç

Ağaç bası kurudu

Tuh ah neden yaptı

Kotu utanç dünyası başımıza çullandı

Kapuska ile domates kara suda kaynasa

Cahil gençler diye bizim nogay oğullarımızı

Padişah tutup katletse

O zaman ne yaparız?

Eğer padişah yol verse

İstanbul'a gideriz

Gitsek ne yaparız?

Elbet terhis oluruz.

Gidenlerimiz ne oldu?

Binücyüzotuz senesinde

Ya hayıra ya şerre diye

İstanbul'a halk göçtü

Göçtü de ne oldu?

Atmışa gelen büyükler

Emzikli bebekler

Yerinde kalası Türk yerinde

Yayan yürüyüp su bulamadan

Sonunda kum buldu.

Hayıra diye el göçtü.

Hayır nerden bulunsun?

Hayır suya aktıktan sonra

Ellerin kıskandığı ak Kobanı bırakıp,

Yer yarısı kara denizi tam yarıp

Çok nogayım Türk yerine vardıktan sonra

Dağılıp kırda yaşamış

Kımızı ile koyun iliği yemiş

Ellerden el üstünlüğü ile övülen

Dillere destan nogay yurdu taş oldu

Kıl yalavlı kalmuk bize yakın oldu

Hesap edip baksan çok seneler geçti

Çoğunlukla it mirzalar inatlaşıp,

Alem hayran, çok nogay, koklu nogay

Değerli yurdu bitirdi.

Edıl Yayık iki nehir

Bir senede Yayık'a da sığmadık

Yeri cennet suyu şerbet

Geçinmeye, yaşamaya kolaylı

Erıkken kun dombaylı

Ellerin kıskandığı ak Koban'ın dopdolu

Nogaylı Yeryüzünün görkemi diye

Ağa cay var bakılan

Pınarı şırşır diye akan

Parça parça kenarlı Koban var

Kobanda ayrı kuyruk saban var

Kobanda çizgi çizgi doğa var

Doğa dolu nogay var

Bu ne denilen Koban dolu el idik

Ne mutlu yaşayıp gidiyorduk

Fakirlikle yalnızlık bize kısmet oldu

Koklu Çerkez çok nogay

Barış içinde yaşanan dolu Koban boşaldı

Azıcık kalan nogaya

Ak Koban'dan ayırmadan

Kaderimiz birlikte göçtü

Ver alsa bizden Rusların ekmeği azık olur dinleyin.

Buradan öteye biz gitsek gariplik kaplar

Nogaya yazık olur anlayın.

Geçti yıllar.

Aşağı akan ak Koban gibi aktarılıp.

İdil Nehri gibi kıvanıp

Yarık Yayık nehri gibi dağılıp

Dağlar, taşlar, geniş düzlükler, yuvarlak yuvarlak mavi goller

Dört yakası parçalı

Derya deniz,

Alem hayran, alemin kıyamadığı

Altın ordu elim idin

Yok oldun

Esas yürekli batur idim

Art oldum.

Erkek ati şahlandırıp binen,

İyileri secip alan,

İlik yağını bol yiyen

Kımızı, balı kafasına diken

Yiğitlerini ödüllendiren

Sanatçılarını ağırlayan

Han beylerini seçmeyi bilen

Halk idik

Artık bugün azaldık

Kollarımız yop yorgun olduk

Düşmanlıkla bozgunu

Sönen yurttan anladık

Kötü muamele ve zorbalığa,

Harp olduğunda maruz kaldık

Artık bizi horlamaya çalışanlar

Az çıkmaz

Sığınmayla girdiği orduya

Doğru haberi hiç söylemez

Birileri dayım der

Birileri kardeşim der

Benlikleri yanıp duran

Aslından kaybolan

Yetim büyüyen çocuğa

Biber soğan koymuş gibi

Zehir verip kusturur.

Adeti yolu unutturur...

Nifak sokup araya

Halkımızı ağlatır.

Ey nogayım nogayım

Canım sevdiğim aziz halkım

Derin köklerinle eminsin

Nuh ailesinden geliyorsun

Tüm dünyaya hazine bırakıp

Çok millete dem verip

Yeni yurtlar bağlıyorsun

Yaşlı olsan da yaşıyorsun

Neden desen niyetin

Göz yaşından da temizdi

Neden desen yüreğin

Kara kuşun koynunda

Şahit olup uçuyor